ENA, czyli Europejski Nakaz Aresztowania jest procedurą upraszczającą postępowanie o ekstradycję. Głównym celem nakazu jest aresztowanie i dostarczenie podejrzanego lub oskarżonego o popełnienie przestępstwa do innego państwa europejskiego. Sama procedura jednak jest uwarunkowana wieloma czynnikami.
13 czerwca 2002 roku Unia Europejska ustanowiła nową procedurę zatrzymywania i przekazywania podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa w innym państwie europejskim. Polska zaczęła stosować tę procedurę od momentu wejścia do struktur Unii Europejskiej, czyli od 1 maja 2004 roku. Nowe przepisy miały usprawnić cały proces związany z ekstradycją. Decyzja jest wydawana sądownie i obowiązuje we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz od 1 listopada 2019 roku w Norwegii i Islandii. Decyzja ramowa zawiera również listę czynów zabronionych, za które można ścigać przestępcę za pomocą europejskiego nakazu aresztowania. Nakaz nie ulega przedawnieniu, jednak jego wydanie nie jest zawsze obligatoryjne. Kiedy wydawany jest ENA i jak dokładnie działa procedura?
Czemu służy Europejski Nakaz Aresztowania?
Wszystkie dotychczasowe procedury administracyjne oraz polityczne zostały zastąpione przez ENA. Art.1 decyzji ramowej stanowi, że europejski nakaz aresztowania zostaje wydany na podstawie decyzji sądowej i dotyczy osoby, wobec której toczy się postępowanie karne. Na podstawie ENA podejrzany zostaje aresztowany na terenie jednego państwa i dostarczony do innego państwa europejskiego w celu:
- dokończenia trwającego postępowania,
- wykonania zasądzonej kary,
- wykonania środka zabezpieczającego.
Jest to procedura przekazania przestępcy lub podejrzanego pomiędzy krajami członkowskimi albo podlegającymi procedurze. Obecnie ENA obowiązuje we wszystkich krajach członkowskich UE oraz w tych, które zawarły stosowną umowę, czyli w Islandii i Norwegii.
Jaki organ wydaje Europejski Nakaz Aresztowania?
W przypadku polskiego prawa jest to sąd okręgowy, w którym toczy się postępowanie wobec podejrzanego. Nakaz dotyczy również skazanego, wobec którego postępowanie zakończono prawomocnym wyrokiem. Europejski Nakaz Aresztowania jest wydawany za sprawcą lub skazanym, wobec którego istnieje podejrzenie, że przebywa na terenie państw członkowskich UE. Nie trzeba znać jego dokładnego adresu zameldowania ani pobytu tymczasowego.
W niektórych krajach Europejski Nakaz Aresztowania wydają inne podmioty niż sądy. Do 2019 roku w Niemczech taki nakaz mógł wydać prokurator. Jednak to się zmieniło po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który zdefiniował, że organ sądowy to organ, który jest niezależny od władzy wykonawczej. Taką niezależność ma jednak Prokurator Generalny na Litwie, zatem on nadal będzie mógł wydawać ENA.
Zanim zostanie wydany ENA należy rozważyć inne środki
Na podstawie współpracy międzynarodowej sąd nie musi wydać Europejskiego Nakazu Aresztowania, jeśli istnieją inne środki oparte na wzajemnym uznawaniu (współpraca sądów). Mowa jest o:
- europejskim nakazie dochodzeniowym (END),
- przekazywaniu więźniów,
- przekazywaniu decyzji w sprawie zawieszenia i kar alternatywnych,
- europejskim nakazie nadzoru,
- wykonaniu kar finansowych.
W postępowaniu karnym można rozważyć inne środki niż Europejski Nakaz Aresztowania, gdyż przesłuchanie podejrzanego może odbyć się przy użyciu połączenia wideo w ramach END lub można zastosować środki nadzoru w formie nieizolującej. Po zakończeniu postępowania karę pozbawienia wolności można przenieść do państwa członkowskiego, w którym przebywa skazany lub przenieść karę alternatywną np.: prace społeczne do państwa będącego miejscem zamieszkania osoby skazanej.
Jaki typ przestępstw jest objęty Europejskim Nakazem Aresztowania?
Według artykułu 2 dokumentu UE decyzja o wydaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania może zostać wydana wobec osoby podejrzanej lub skazanej za popełnienie przestępstwa zagrożonego co najmniej 12 miesiącami pozbawienia wolności. ENA jest stosowany również w przypadku, gdy zapadł wyrok oraz wydano środek zabezpieczający o wymiarze przynajmniej czterech miesięcy. Nakaz jest wydawany za takie przestępstwa jak:
- udział w organizacjach przestępczych,
- terroryzm,
- handel ludźmi,
- seksualne wykorzystanie dzieci i pornografia dziecięca,
- nielegalny handel środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi,
- nielegalny handel bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi,
- korupcja,
nadużycia finansowe, w tym mające negatywny wpływ na interesy finansowe Wspólnot Europejskich w rozumieniu Konwencji z dnia 26 lipca 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich,
- pranie wpływów pieniężnych z przestępczości,
- fałszowanie walut, w tym waluty euro,
- przestępczość komputerowa,
- przestępczość w dziedzinie ochrony środowiska, w tym nielegalny handel zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin oraz ich odmianami,
- ułatwianie bezprawnego wjazdu i stałego przebywania na terenie UE,
- zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała,
- nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi,
- porwanie, bezprawne przetrzymywanie i branie zakładników,
- rasizm i ksenofobia,
- kradzież zorganizowana lub rozbój z bronią w ręku,
- nielegalny handel przedmiotami kultury, w tym antykami i dziełami sztuki,
- oszustwo,
- ściąganie haraczy i wymuszanie,
- podrabianie towarów i piractwo,
- fałszowanie dokumentów urzędowych i handel nimi,
- fałszowanie środków płatniczych,
- nielegalny handel substancjami hormonalnymi i innymi środkami pobudzającymi wzrost,
- nielegalny handel materiałami jądrowymi lub radioaktywnymi,
- handel kradzionymi pojazdami,
- gwałt,
- podpalenie,
- przestępstwa podlegające jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego,
- bezprawne zajęcie samolotu lub statku,
- sabotaż.
Europejski Nakaz Aresztowania nie ulega przedawnieniu i może obowiązywać latami, ale skazanie ulega przedawnieniu. Po tym terminie można wnosić o uchylenie ENA.
Terminy wykonania ENA
Kiedy już zapadnie sądowa decyzja o wykonaniu ENA, należy przestrzegać terminów jego wykonania. Są one uzależnione od tego, czy osoba, której wniosek dotyczy, wyraża zgodę na przekazanie. Jeśli osoba zatrzymana wyraża zgodę na przekazanie, to w ciągu 10 dni od wyrażenia zgody musi zostać podjęta decyzja w sprawie terminu wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania. Jeśli osoba zatrzymana nie wyraża zgody na przekazanie, to ostateczna decyzja musi zostać podjęta do 60 dni od aresztowania. Termin decyzji o wykonaniu ENA może zostać wydłużony o 30 dni w każdym z dwóch wymienionych przypadków po podaniu przyczyny zwłoki.
Samo przekazanie po podjęciu decyzji musi się odbyć najpóźniej do 10 dni od momentu jej wydania. W przypadku niewykonania przekazania z przyczyn niezależnych od państw biorących udział w procedurze, należy wytyczyć nowy termin przekazania i wykonać czynność do 10 dni od wydania ponownego terminu.
Kiedy można odmówić wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania?
Europejski Nakaz Aresztowania nie może być wykonany, jeśli:
- przestępstwo według kraju przebywania podejrzanego lub skazanego podlega darowaniu na mocy amnestii,
- kara za to samo przestępstwo jest wykonywana w innym państwie lub została już wykonana,
- osoba z powodu wieku nie ponosi odpowiedzialności karnej w kraju przebywania podejrzanego lub skazanego.
Sąd może odmówić jeśli:
- czyn nie stanowi przestępstwa w kraju przebywania podejrzanego lub skazanego,
- kraj przebywania sam ściga podejrzanego lub skazanego za ten sam czyn,
- w kraju przebywania wydano prawomocny wyrok za ten sam czyn lub postępowanie takie jest wstrzymane lub odstąpiono od ścigania podejrzanego za ten czyn w kraju przebywania,
- w państwie przebywania podejrzanego, ustawowo zakazane jest ściganie tego typu osób, ale czyny te podlegają jurysdykcji tego kraju,
- w innym państwie UE za ten sam czyn skazano podejrzanego lub skazanego, a kara została wykonana, jest wykonywana lub nie może być dłużej wykonywana,
- kraj przebywania skazanego zobowiąże się do wykonania na jego terytorium kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego,
- czyn ten w całości lub w części został popełniony na terytorium kraju przebywania,
- czyn ten został popełniony w kraju trzecim, a kraj przebywania nie dopuszcza ścigania takich przestępstw jeżeli zostały popełnione w kraju trzecim.
Czym jest Europejski Nakaz Aresztowania? Jest to procedura upraszczająca ekstradycję. Zadaniem ENA jest szybkie i bezproblemowe przekazanie podejrzanego lub skazanego z jednego państwa członkowskiego UE do drugiego, gdzie zapadł wyrok lub toczy się przeciwko niemu postępowanie karne.
Udział adwokata lub radcy prawnego w procedurze ENA
Najczęściej w państwie, które zatrzymało osobę na podstawie ENA i rozpoczęło procedurę związaną z ekstradycją, osoba zatrzymana dostaje obrońcę z urzędu. Najczęściej jednak w swojej praktyce stykam się z sytuacjami, kiedy Polak wyjechał za granicę do pracy i tam go zatrzymano do starych spraw karnych, które toczyły się w Polsce.
Wbrew pozorom to właśnie na terenie Polski można uruchomić wiele procedur, dzięki którym nie będzie potrzeby wykonania ENA. Przykładowo wykonanie orzeczonej kary można zawiesić, można ją również odroczyć. Jeżeli kara nie przekracza 1 roku to można uzyskać zgodę na odbycie jej w dozorze elektronicznym. Może również okazać się, że wykonanie kary jest już przedawnione. Najmniej skutecznym środkiem jest wniosek o prawo łaski, jednak istnieje i być może akurat w danym przypadku będzie skuteczny. Dlatego w takim przypadku warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika takiego jak prawnik Wodzisław śląski - Tomasz Kazubski
W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji dotyczących przestępstwa szpiegostwa oraz współpracy z naszą kancelarią zapraszamy do kontaktu przez stronę internetową, telefonicznie lub przez wizytę osobistą w biurze. Zapraszamy do naszych dwóch fili Kancelaria Adwokacka - Adwokat Tomasz Kazubski Wodzisław Śląski lub Kancelaria Prawna - Adwokat Rybnik
